Efektywne zarządzanie gminą, powiatem czy województwem powinno być skoncentrowane przede wszystkim na rozwoju infrastruktury i poprawie jakości usług w strefach, za które odpowiedzialny jest samorząd. Rozwój ten wymaga prowadzenia przez osoby zarządzające jednostkami samorządu terytorialnego odważnej ale i jednocześnie odpowiedzialnej polityki inwestycyjnej.

Realizacja tej polityki wiąże się z korzystaniem z zewnętrznych źródeł finansowania, które mogą być wykorzystywane zarówno na finansowanie wydatków na nowe inwestycje lub zakupy inwestycyjne ujęte w ramach przedsięwzięć, realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego, jak również na pokrycie deficytu budżetu jednostki samorządu terytorialnego, spłatę wcześniej zaciągniętych zobowiązań z tytułu emisji papierów wartościowych oraz zaciągniętych pożyczek i kredytów, czy też wyprzedzające finansowanie działań finansowanych ze środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej[1]. Istotnym źródłem takiego finansowania są obligacje komunalne – instrument znany od wielu lat i coraz bardziej zyskujący na popularności.

Zadłużenie jednostek samorządu terytorialnego

Pozyskiwanie przez jednostki samorządu terytorialnego finansowania poprzez emisję obligacji komunalnych jest szczególnie ważkie w perspektywie mających zastosowanie po raz pierwszy do uchwał budżetowych jednostek samorządu terytorialnego na rok 2014 zasad, dotyczących zaciągania przez jednostki samorządu terytorialnego zobowiązań z tytułu papierów wartościowych (w szczególności obligacji komunalnych) emitowanych na cele wskazane powyżej. Na szczególną uwagę zasługuje fakt, że do uchwał budżetowych podejmowanych na 2014 r. będą miały zastosowanie już nowe regulacje ograniczające limit zadłużenia jednostek samorządu terytorialnego zawarte w art. 243 i kolejnych ustawy z dnia 27.08.2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1240 z późn. zm.), dalej: „uofp”.

W tym miejscu warto zwrócić uwagę na zmianę definicji dopuszczalnego zadłużenia.  Aktualnie jednostki samo­rządu terytorialnego stosują bowiem jednolite, ilościowe li­mity zaciągania zobowiązań, których granicę wyznacza:

• 15% limit relacji planowanych spłat kredytów, pożyczek i wykupu obligacji wraz z odsetkami i dyskontem w da­nym roku budżetowym do dochodów budżetowych;
• 60% limit relacji łącznej kwoty długu do dochodów bu­dżetowych.

Natomiast od 2014 r. jedynym obowiązującym ograniczeniem za­ciągania długu samorządowego będzie tzw. indywidualny wskaźnik zadłużenia jednostek samorządu terytorialnego („IWZ”), stanowiący nadwyżkę operacyjną danej jednostki w ostatnich trzech latach. Znamienne, że przy jej obliczaniu nie będą uwzględniane kwoty wynikające z tytułu:

• wykupu papierów wartościowych, spłat kredytów i po­życzek zaciągniętych w związku z umową zawartą na re­alizację programu, projektu lub zadania finansowanego z udziałem środków pochodzących z budżetu Unii Euro­pejskiej lub pomocy finansowej udzielonej przez pań­stwa EFTA, z wyłączeniem odsetek od tych zobowiązań,
• poręczeń i gwarancji udzielonych samorządowym oso­bom prawnym realizującym zadania jednostki samorzą­du terytorialnego w ramach programów finansowanych z udziałem środków pochodzących z budżetu.

Niestety, jak wynika z aktualnych danych Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji, wprowadzenie może spowodować, że czterdzieści gmin i osiem powiatów będzie miało problem z uchwaleniem budżetu na 2014 r. (źródło: Serwis Samorządowy PAP). Znamienne, że na problem przekroczenia dopuszczalnego limitu zadłużenia zwracano już dawno uwagę w raporcie Biura Analiz Sejmowych, które przeprowadziło w marcu 2011 r. badanie ankietowe wśród województw i miast na prawach powiatu dotyczące ich sytuacji finansowej (źródło: Monika Korolewska, Kamilla Marchewka-Bartkowiak „Zadłużenie miast na prawach powiatu i województw w świetle badania ankietowego”. Analizy BAS nr 13 z 17 czerwca 2011 r.). Wzięło w nim udział 69 jednostek samorządu terytorialnego (15 województw i 54 miasta na prawach powiatu). Badanie dotyczyło poziomu zadłużenia samorządów w latach 2010–2014, liczonego zarówno według obowiązujących limitów długu określonych w ustawie z 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych, jak i określonego w ustawie z 27 sierpnia z 2009 r. o finansach publicznych indywidualnego wskaźnika zadłużenia.

W raporcie wskazano m.in., na złą sytuację miast pod względem przewidywanego poziomu IWZ. W szczególności zwrócono uwagę, że przeciętnie najbardziej ryzykowny poziom zadłużenia (na granicy dopuszczalnego limitu) wystąpić może w 2012 oraz 2013 r., co oznacza, że gdyby IWZ obowiązywał od 2014 roku część miast będzie miała problemy z zaciągnięciem długu. Zgodnie z wynikami przeprowadzonego badania, wśród 52 miast, które udzieliły odpowiedzi na temat kształtowania się IWZ, 30 z nich w 2012 r. prognozowało przekroczenie limitu zadłużenia wynikającego z obliczonej wartości formuły średniej z lat poprzednich. Warto podkreślić, że również w odniesieniu do 2013 r., prognozy takie sygnalizowało aż 27 miast.

W raporcie stwierdzono, że w ocenie respondentów, w tym 32 reprezentantów miast, sytuacja zadłużenia w ramach przyję­tych indywidualnych limitów w badanym okresie przedstawiać się będzie gorzej niż przed planowaną zmianą. W szczególności zwrócono uwagę, że IWZ podwójnie nalicza kwotę obsługi zadłużenia, ponieważ jest ona uwzględniana również w wydatkach bieżących, co w efekcie zmniejsza zdolność kredy­tową jednostki.

Obawy jednostek samorządu terytorialnego zostały potwierdzone w oficjalnym stanowisku ekspertów, którzy sformułowali konkretne postulaty zmian w zakresie obliczenia limitu dopuszczalnego zadłużenia (źródło: Kamilla Marchewka-Bartkowiak, Marcin Wiśniewski „Indywidualny wskaźnik zadłużenia JST– ocena krytyczna i propozycje zmian”. Analizy BAS nr 21 z 21 grudnia 2012 r.).  Taka modyfikacja sposobu ustalenia IWZ powinna doty­czyć „przede wszystkim wyłączenia kosztów odsetkowych (…) z wielkości wydatków bieżą­cych (Wb), pomijając w ten sposób efekt podwójnego licze­nia odsetek po obu stronach wskaźnika, ale także dodatkowo włączenia przychodów z prywatyzacji do dochodów ze sprzedaży majątku (Sm).Powyższe zmiany przyczyniłyby się do podwyższenia potencjału (limitu) zadłużenia JST w oparciu o wielkości budżetowe uzyskane z trzech poprzednich lat, tym bardziej, że obecna kon­strukcja IWZ w istotnym stopniu ograniczy możliwości obsługi zadłużenia przez większość samorządów od 2014 r.” Uznając zgłoszony postulat za słuszny i uzasadniony, nie można zatem wykluczyć kolejnych zmian w przepisach uofp, w zakresie sposobu obliczania IWZ, decydującego o zdolności kredytowej jednostek samorządu terytorialnego. O wszelkich zmianach w przedmiotowej sprawie, będziemy informowali na bieżąco na naszym blogu.

Funkcje obligacji komunalnych

Obligacje komunalne są alternatywną wobec kredytu bankowego formą finansowania działalności jednostek samorządu terytorialnego. Wybór optymalnej formy finansowania wymaga każdorazowo szczegółowej analizy konkretnego przypadku. Należy podkreślić, że zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 4 uofp, źródłami przychodów jednostek samorządu terytorialnego są między innymi środki pochodzące ze sprzedaży papierów wartościowych oraz otrzymane kredyty i pożyczki. Dysponowanie takimi środkami publicznymi łączy się jednak z uprzednim powstaniem zobowiązania pieniężnego po stronie jednostki samorządu terytorialnego. Zaciąganie zobowiązań z tytułu uprzedniej emisji obligacji komunalnych lub kredytów i pożyczek to nic innego jak tylko wydatki publiczne, związane z obsługą długu, które, jak wiadomo, zgodnie z art. 44 ust. 3 uofp, powinny być dokonywane:

1)      w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasad:

2)      uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów,

3)      optymalnego doboru metod i środków służących osiągnięciu założonych celów;

4)      w sposób umożliwiający terminową realizację zadań.

Nie ulega wątpliwości, że jednostki samorządu terytorialnego sięgają coraz częściej do omawianego źródła przychodu nie tyle w celu finansowania inwestycji, ile w związku ze złą, a często nawet bardzo złą sytuacją ekonomiczną. Funkcja zaciągania przez jednostki samorządu terytorialnego zobowiązań z tytułu kredytów i pożyczek oraz emisji papierów wartościowych określona została również w art. 89 ust. 1 uofp. Na podstawie powołanego przepisu,  jednostki samorządu terytorialnego mogą zaciągać kredyty i pożyczki oraz emitować papiery wartościowe na:

• pokrycie występującego w ciągu roku przejściowego deficytu budżetu jednostki samorządu terytorialnego;
• finansowanie planowanego deficytu budżetu jednostki samorządu terytorialnego;
• spłatę wcześniej zaciągniętych zobowiązań z tytułu emisji papierów wartościowych oraz zaciągniętych pożyczek i kredytów;
• wyprzedzające finansowanie działań finansowanych ze środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej.

 Zgodnie natomiast z art. 90 uofp, jednostki samorządu terytorialnego na finansowanie wydatków na inwestycje i zakupy inwestycyjne ujęte w ramach przedsięwzięć ujętych w załączniku do uchwały w sprawie wieloletniej prognozy finansowej, mogą zaciągać pożyczki w państwowych funduszach celowych, o ile ustawa tworząca fundusz tak stanowi. Niezależnie od wyboru formy zadłużenia, zachodzi konieczność uzyskania uchwały organu stanowiącego oraz opinia regionalnej izby obrachunkowej („RIO”) w sprawie możliwości spłaty zadłużenia. Warto również zaznaczyć, że opinia taka nie jest wiążąca dla jednostki samorządu terytorialnego, co oznacza, że samorząd może dalej ubiegać się o kredyt lub podejmować czynności w celu emisji papierów wartościowych. W praktyce jednak, rzetelna ocena zdolności kredytowej samorządu, będzie dokonywana na podstawie stosownych dokumentów, a w szczególności sprawozdania z wykonania budżetu, sprawozdania budżetowe (Rb-NDS, Rb-27S, Rb-28S, Rb-Z) z trzech ostatnich lat, uchwała budżetowa na rok bieżący, w tym wieloletnia prognoza finansowa, opinia RIO o możliwości spłaty zadłużenia). Pozytywna opinia RIO może zatem okazać się niezbędnym dokumentem.

Dlaczego finansowanie obligacjami? Zalety tej formy finansowania

Zgodnie z poglądem wyrażonym w literaturze przedmiotu[2], na szczególną uwagę – w kontekście porównania wymienionych zewnętrznych instrumentów finansowania działalności jednostek samorządu terytorialnego – zasługują zalety obligacji komunalnych, a mianowicie:

• uproszczona procedura – niezaprzeczalną zaletą zaciągnięcia zobowiązania w postaci emisji obligacji jest brak obowiązku stosowania ustawy z dnia 29.01.2004 r. Prawo zamówień publicznych (t.j. Dz. U. z 2010 r. Nr 113, poz. 759 z późn. zm.), dzięki czemu emitent uzyskuje swobodę w ustalaniu warunków emisji oraz wyboru wykonawcy (banku). Wyłączenie stosowania tej ustawy (art. 4 pkt 3 lit. j) powoduje, że emitent nie jest ograniczony terminami, ani dosyć sztywnymi regułami dotyczącymi wyboru najlepszej oferty. Poza tym emitent nie jest narażony na ewentualne środki odwoławcze oferentów, chcących zakwestionować dane zamówienie publiczne. Należy zaznaczyć, że przeprowadzenie emisji w formie oferty prywatnej zwykle jest poprzedzone procedurą konkursową zmierzającą do wyłonienia podmiotu oferującego najkorzystniejsze warunki, ale jest to procedura, której zasady ustala sam emitent;
• elastyczność – emitent ma dużo większą swobodę w ukształtowaniu warunków finansowania niż kredytobiorca. Elastyczność obligacji komunalnych przejawia się przede wszystkim w swobodzie ustalania przez jednostkę samorządu terytorialnego terminów emisji oraz możliwości dopasowania terminów wykupu do możliwości budżetowych. Oczywiście, warunki te muszą być zgodne ze standardami rynkowymi, co ma pierwszorzędne znaczenie na ich popyt. Jednakże i tak obligacje komunalne pozostają bardziej elastyczne niż kredyt, który zwykle jest ograniczony sztywnymi ramami standardowych umów bankowych i procedurami wewnętrznymi banków, określającymi zasady ich przyznawania, w tym oceny zdolności kredytowej. W przypadku obligacji komunalnych możliwe jest również wprowadzenie możliwości wykupu ratalnego obligacji lub zastrzeżenie opcji wcześniejszego wykupu obligacji przez emitenta;
• długi okres finansowania – zapadalność (tj. okres, po upływie którego następuje wykup obligacji) obligacji komunalnych może być znacznie dłuższa niż okres finansowania poprzez kredyt bankowy. Umożliwia to lepsze dopasowanie struktury i harmonogramu spłat do możliwości budżetu. Standardem są obligacje 7-10 letnie, a coraz częstsze są obligacje kilkunastoletnie. Istotne jest także, że zwykle w ramach programu emisji obligacji emitowanych może być kilka serii obligacji. Oznacza to, że emitent może według swoich potrzeb dokonać kilku emisji obligacji przed datą zapadalności obligacji z najkrótszym tenorem (tj. okresem, na jaki obligacje zostały wyemitowane). W przypadku np. obligacji kuponowych pięcioletnich przez pierwsze cztery lata po emisji jednostka samorządu terytorialnego będzie pokrywała wyłącznie koszty odsetek, a wykup kapitału nastąpi dopiero po 5 latach. Należy zauważyć, że obligacje mogą być również wyemitowane jako obligacje dyskontowe i wówczas emitent nie jest obowiązany do płacenia rat kuponowych (odsetek). Dotyczy to jednak raczej obligacji o krótszym terminie zapadalności;
• promowanie emitenta – niewątpliwą zaletą obligacji są korzyści marketingowe dla emitenta. Obligacje bowiem postrzegane są jako instrument bardziej nowoczesny niż kredyt czy pożyczka, a samorząd je emitujący jako prorynkowy. Korzyści marketingowe z emisji obligacji są jeszcze większe, jeżeli obligacje są wprowadzone na rynek Catalyst (patrz poniżej). Upublicznienie informacji o emisji i emitencie pozwala pokazać daną jednostkę samorządu terytorialnego na rynku kapitałowym, zaś spoczywające na emitencie obowiązki informacyjne mogą być – przy zachowaniu granic określonych przepisami – elementem wspomagającym promocję gminy czy miasta. Burmistrzowie czy prezydenci miast, które wyemitowały obligacje podkreślają, że odbiór obligacji jako sposobu finansowania inwestycji jest często bardziej pozytywny niż zaciąganie kredytów. Korzystanie z obligacji traktowane jest bowiem jako przejaw nowoczesności w zarządzaniu finansami. Wprowadzenie obligacji na Catalyst daje także możliwość zaoferowania mieszkańcom nabycia tych obligacji; będzie to miało szczególnie pozytywny wydźwięk marketingowy, gdy będzie połączone z ofertą publiczną, to jest taką, w której będzie mógł wziąć udział potencjalnie każdy mieszkaniec danej gminy (choć oczywiście nie tylko);
• wartość pieniądza – porównując koszt obsługi kredytu i emisji obligacji trzeba pamiętać, że w przypadku obligacji odsetki płacone są zwykle raz do roku, co powoduje, że dla takiego samego oprocentowania nominalnego, efektywne koszty obsługi obligacji będą mniejsze niż w przypadku kredytu z odsetkami płaconymi np. co miesiąc lub co kwartał. Wynika to z uwzględnienia wartości pieniądza w czasie. Poza tym generalną prawidłowością jest również to, że nominalne oprocentowanie obligacji zwykle jest mniejsze lub porównywalne do oprocentowania kredytu komercyjnego.

Na uwagę zasługuje fakt, że obligacje komunalne postrzegane są jako stosunkowo bezpieczny papier wartościowy, w związku z czym często emisje obligacji komunalnych są gwarantowane przez instytucje finansowe, za pomocą których obligacje są plasowane.

Rodzaje obligacji komunalnych

Obligacje komunalne są, co do zasady, obligacjami na okaziciela. Obligacje te mogą być przenoszone poprzez samo wydanie jej nabywcy przez zbywcę. W przeciwieństwie do obligacji imiennych, obligacje na okaziciela cechuje zatem swoboda i łatwości obrotu, co jest zgodne z interesem emitujących te walory jednostek samorządu terytorialnego. Co więcej, obligacje imienne z uwagi na trudniejsze przenoszenie praw z nimi związanych, mogłyby zostać bardzo niechętnie przyjęte przez inwestorów. W przypadku, gdy emitent zamierza wprowadzić obligacje komunalne do obrotu na Catalyst należy pamiętać, że takie obligacje mogą być jedynie obligacjami na okaziciela. Obligacje komunalne emitowane w Polsce są zasadniczo obligacjami ze świadczeniami pieniężnymi. Emisje obligacji z dodatkowymi świadczeniami niepieniężnymi są wyjątkiem w skali naszego kraju. Można przypuszczać, że również w przyszłości nie będą one często przeprowadzane.

Ze względu na miejsce emisji (kraj) obligacje można podzielić na krajowe, tzn. emitowane w kraju emitenta i wystawiane w walucie krajowej oraz zagraniczne, tzn. emitowane poza granicami państwa emitenta, których szczególnym rodzajem są tzw. euroobligacje. Dotychczas w Polsce tylko kilka miast dokonało emisji zagranicznych: Gdańsk, Kraków, Warszawa.

Z uwagi na sposób oprocentowania obligacji można je podzielić na obligacje o stałym, zmiennym i zerowym oprocentowaniu. Obligacje o stałym oprocentowaniu przynoszą obligatariuszom jednakowe dochody z odsetek w ustalonych terminach przez cały okres do ich wykupu. Obecnie emitowane obligacje to zwykle obligacje o zmiennym oprocentowaniu, wyznaczanym w oparciu o określonego rodzaju stawkę bazową. Wyznaczenie oprocentowania w oparciu o stawkę bazową polega na tym, iż do określonej stawki (np. inflacji, rentowności bonów skarbowych, stawki WIBOR) dodaje się pewną marżę (w wysokości od 0% do ok. 2%). Początkowo jako stawkę bazową przyjmowano iloczyn wskaźników wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych (np. Płock), następnie dominującą stawką była średnia arytmetyczna z opublikowanych średnich ważonych stóp rentowności 52-tygodniowych bonów skarbowych oferowanych na przetargach poprzedzających datę ustalenia oprocentowania na kolejny okres odsetkowy. Nieliczne emisje były oparte na 13-tygodniowych bonach skarbowych (np. Mieścisko) lub 26-tygodniowych bonach skarbowych (Jabłonna). Obecnie najczęściej jako stawka bazowa stosowany jest WIBOR (6M lub 1R). Do stawki bazowej dodawana jest marża. Wysokość marży zróżnicowana jest w zależności od okresu wykupu obligacji – im dłuższy termin, tym większa marża. Wysokość marży uzależniona jest także od oceny ryzyka finansowego związanego z danym emitentem – zazwyczaj emisje dużych miast mają niższe marże niż emisje mniejszych miast. Regułą jest roczny okres odsetkowy, aczkolwiek nie istnieją prawne przeszkody dla ustalenia okresów krótszych. Krótsze okresy odsetkowe powodują, iż obligacje stają się instrumentem bardziej wrażliwym na procesy zachodzące na rynku kapitałowym (zmiany stawek bazowych), co może mieć zarówno swoje zalety, jak i wady.

Z uwagi na termin wykupu obligacje można podzielić na krótko-, średnio- i długoterminowe. Przyjmuje się, iż obligacje krótkoterminowe to papiery o terminie wykupu do jednego roku (w wypadku jednostek samorządu terytorialnego będą one służyły przede wszystkim do finansowania przejściowego deficytu budżetu), obligacje średnioterminowe to obligacje o terminach wykupu od 1 roku do 5 lat, natomiast obligacje długoterminowe to obligacje o dłuższym niż 5 lat terminie wykupu. Obligacje komunalne emitowane są zwykle w ramach tzw. programu emisji, tzn. podzielone są na serie o zróżnicowanym terminie wykupu (niekiedy również na transze, składające się z serii emitowanych w poszczególnych latach – dwóch lub trzech). Przyjmowany termin wykupu obligacji wynosi zwykle od 3 do 7 lub 8 lat, choć zdarzają się również obligacje kilkunastoletnie.

Obligacje komunalne są zasadniczo emitowane jako niezabezpieczone. Gwarancję wykupu dla inwestorów stanowi status prawny jednostek samorządu terytorialnego jako emitenta, a mianowicie fakt, że posiadają one prawnie zagwarantowane źródła dochodów.

Ze względu na sposób emisji można podzielić obligacje na emitowane w ofercie prywatnej, tzn. kierowanej do nie więcej niż 99 adresatów oraz w ofercie publicznej, gdy liczba inwestorów jest nieograniczona. Niemalże wszystkie emisje obligacji komunalnych w Polsce przeprowadzane były w trybie oferty prywatnej; wyjątki to Rybnik i Poznań. Mała popularność ofert publicznych wiązała się z większym stopniem ich skomplikowania, jednakże ustawaz dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej (t.j. Dz. U. z 2009 r. Nr 185, poz. 1439, z późn. zm.) uprościła przeprowadzanie ofert publicznych przez jednostki samorządu terytorialnego i emitowanie obligacji komunalnych w trybie oferty publicznej stało się prostsze.

Rynek obligacji Catalyst

Dotychczas większość emisji obligacji komunalnych była nabywana w ofercie prywatnej przez jeden bank i pozostawała w obrocie niepublicznym. Powodowało to, że obligacje były zbliżoną formą finansowania do kredytu. Stworzenie we wrześniu 2009 r. publicznego systemu autoryzacji i obrotu (rynku obligacji Catalyst) dla obligacji komunalnych na platformach transakcyjnych Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie i BondSpot (dawniej: MTS CeTO), uwypukliło różnice pomiędzy tymi dwiema formami finansowania. Odmienności w zakresie trybu przeprowadzania emisji obligacji komunalnych, wskazują zalety wprowadzania obligacji do obrotu na Catalyst, do których należy zaliczyć [3]:

• dostęp do kapitału i inwestorów – publiczny rynek obrotu instrumentami dłużnymi pełni funkcję akumulacji i alokacji kapitału. Emisje wprowadzane na Catalyst mogą cieszyć się większym zainteresowaniem inwestorów. Obrót zorganizowany, większa przejrzystość, płynność instrumentów finansowych i ich obsługa przez Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych może zachęcić do nabywania obligacji te podmioty, które dotychczas nie nabywały ich lub kupowały je od pośredników, czyli banków aktywnych na rynku obligacji komunalnych;
• zwiększenie wiarygodności – podstawową zasadą rynku publicznego jest przejrzystość i równy dostęp inwestorów do informacji. Decydując się na upublicznienie emisji obligacji i realizując obowiązki informacyjne, emitent buduje swoją wiarygodność na rynku finansowym;
• promocję – notowanie na Catalyst to również promocja emitenta jako jednostki aktywnej, działającej nowocześnie, korzystającej z innowacyjnych instrumentów finansowych. Choć przekazywania informacji bieżących i okresowych nie wolno łączyć bezpośrednio z działalnością marketingową, to raporty okresowe i bieżące mogą być także formą promocji emitenta;
• ułatwienie pozyskiwania kapitału w przyszłości – zwiększona wiarygodność, promocja i dostęp do inwestorów będą miały wpływ na przyszłą zdolność i szybkość pozyskiwania środków, a także na warunki finansowania.

Praktyka rynkowa zarysowana na przestrzeni okresu dotychczasowego funkcjonowania rynku Catalyst potwierdza powyższe zalety, zwłaszcza w kontekście możliwości uzyskiwania większych limitów na zaangażowanie w walory notowane na Catalyst przez inwestorów. Powyższy czynnik ma również swoje odzwierciedlenie w możliwości obniżenia marży naliczanej od obligacji komunalnych notowanych na Catalyst.

Polski rynek obligacji komunalnych

Łączna wartość obligacji komunalnych o zapadalności powyżej 365 dni wyemitowanych w latach 1997-2012 wyniosła 15.619.179.000 PLN, a w samym 2012 roku ponad 263 gminy, powiaty i województwa wyemitowały obligacje o zapadalności powyżej 365 dni na łączną sumę wynoszącą 2.584.249.000 PLN (źródło: Fitch Polska). W opracowanej przez Ministerstwo Finansów „Strategii zarządzania długiem sektora finansów publicznych w latach 2013-2016” przedstawiona została m.in. prognoza w sprawie stanu finansów jednostek samorządu terytorialnego. W szczególności wskazano, że „zadłużenie JST oraz ich związków będzie rosło do 2015 roku. Dopiero w 2016 roku przewidywany jest spadek długu JST, będący wypadkową łącznej nadwyżki tej grupy jednostek. Potrzeby pożyczkowe JST będą wynikać wydatków inwestycyjnych, przede wszystkim przeznaczonych na realizację projektów infrastrukturalnych, w tym współfinansowanych środkami z funduszy UE. Podobnie jak w latach poprzednich, najwięcej długu będą generować miasta na prawach powiatu oraz gminy.”

Aktualne tendencje w zakresie korzystania z zewnętrznych form finansowania jednostek samorządu terytorialnego oraz prognozy dotyczące wzrostu zadłużenia, motywują zatem do poważnego rozważenia konkurencyjnego (choć jeszcze nie tak bardzo popularnego jak kredyt), sposobu finansowania w formie obligacji komunalnych.   Paweł Szczepaniak*, Radosław Mytkowski

* Paweł Szczepaniak – radca prawny, posiada duże doświadczenie w doradztwie prawnym w zakresie bankowości inwestycyjnej, w tym przygotowywaniu dokumentacji papierów dłużnych. Uczestniczył w projektach organizacji finansowania poprzez emisję papierów dłużnych dla wielu przedsiębiorstw krajowych i zagranicznych, w tym działających w sektorze energetycznym (m.in. Energa S.A., Tauron Polska Energia S.A.), banków oraz jednostek samorządu terytorialnego (m.in. Poznań, Warszawa). Aktualnie mec. Szczepaniak jest zatrudniony jako radca prawny, koordynator w Departamencie Prawnym BRE Banku S.A., Wydział Obsługi Prawnej Bankowości Inwestycyjnej (od 2009 r.).

[1] Szerzej na ten temat w rozdziale „Funkcje obligacji komunalnych”

[2] Sebastian Huczek, Przewodnik dla potencjalnych emitentów – Obligacje komunalne na Catalyst, Oficjalne wydawnictwo Giełdy Papierów Wartościowych S.A., Warszawa 2010 r.

[3] Źródło: http://www.gpwcatalyst.pl/1279#top